انواع الیاف و معرفی دسته بندی آن ها
الیاف رشته های نازک و بلندی مانند مو هستند که از استحکام و انعطاف پذیری کافی برای تولید نخ و پارچه برخوردار باشند. الیاف از مواد پلیمري تشکیل مي شوند مواد پلیمري مولکول هاي بسیار بزرگي هستند که از به هم پیوستن مولکول هاي کوچك تري به نام منومر ساخته مي شوند. بنابراین پلیمر، یك زنجیره بزرگ، از مولکول هاي یکسان به هم پیوسته مي باشد. مواد پلیمري مناسب الیاف به صورت طبیعي وجود دارد ولي مي توان آن را به صورت مصنوعي نیز تولید کرد. سلولز یك پلیمر طبیعي و پلي استر یك پلیمر مصنوعي است. دانستن خواص الیاف براي انجام عملیات در صنایع نساجي اهمیت زیادي دارد. یکي از این خصوصیات مهم الیاف، طول آن مي باشد. طول الیاف در انتخاب نوع ریسندگي اهمیت ویژه اي دارد. به همین دلیل الیاف را براساس طولشان به دو دسته تقسیم بندي مي کنند.
-الیاف منقطع :الیافي مانند پنبه و پشم که به صورت رشته هاي کوتاه و تکه تکه وجود دارند را الیاف منقطع مي گویند. این الیاف چون طبیعي هستند بنابراین همه به یك اندازه نیستند. نوع ماشین آلات تولید نخ به اندازه طول الیاف بستگي دارد.
-الیاف یکسره :الیافی که طول آنها زیاد است و به صدها متر می رسد را الیاف یا فیلامنت مي گویند. ابریشم تنها لیف طبیعی یکسره می باشد. الیاف ساخت انسان به صورت فیلامنت ساخته مي شود ولي با بریدن و کوتاه کردن به طول دلخواه تبدیل مي شود.
الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی را می توان به طور کلي به دو طبقه طبیعي و ساخت انسان تقسیم کرد.
الیاف طبیعي
الیاف طبیعی در طبیعت به صورت لیف وجود دارند و انسان آنها را جمع آوري نموده و به کار مي برد. این دسته از الیاف به سه گروه الیاف گیاهی، الیاف حیوانی و الیاف معدنی تقسیم می شوند. که در اینجا هر کدام را به طور مختصر بیان مي کنیم.
الیاف گیاهی:
الیاف گیاهی از مهم ترین الیاف مورد مصرف در صنعت نساجی است و از گیاهان به دست می آید. ماده تشکیل دهنده این گونه الیاف سلولز است. الیاف گیاهی بر حسب اینکه از چه قسمتی از گیاه به دست می آیند، به دسته های زیر تقسیم می شوند
الیاف دانه ای:الیافي هستند که بر روي دانه گیاه مي روید مانند الیاف پنبه
الیاف ساقه ای: این الیاف از ساقه گیاهان به دست مي آید مانند الیاف کتان، کنف و چتایی
الیاف برگی: این الیاف از برگ گیاهان تهیه مي شود مانند الیاف سیسال و مانیلا
الیاف میوه اي: که این الیاف از میوه بعضي گیاهان استخراج مي شود. مانند الیاف نارگیل
الیاف گیاهی: را بر حسب اینکه در کدام قسمت گیاه مي روید و به چه صورت به دست می آید نیز به دو گروه تقسیم مي کنند. این دو گروه عبارت اند از: الیاف جدا و الیاف دسته اي.
الیاف جدا: الیافی هستند که به صورت کرک روی دانه یا میوه گیاه می رویند مانند پنیه الیاف دانه ای و نارگیل الیاف میوه ای مي باشد.
الیاف دسته ای: الیافی هستند که به صورت دسته ای در ساقه یا برگ برخی از گیاهان یافت می شوند. استخراج الیاف ساقه اي مشکل است زیرا باید ساقه هاي گیاه در آب خیساند و سپس با دستگاه هاي خاصي رشته هاي الیاف را از داخل ساقه استخراج کرد. الیاف کتان، چتایی، رامی، و کنف الیاف دسته ای هستند که از ساقه برخی گیاهان به دست می آیند. سیسال، الیاف دسته ای است که از برگ گیاه تهیه می شود.
الیاف پنبه
یکی از مهم ترین الیاف گیاهی، پنبه است. در حال حاضر، مهم ترین بخش از صنایع نساجی به بافت پارچه های پنبه ای اختصاص دارد استفاده از پنبه به عنوان الیاف در نساجی، به صدها سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. پارچه های پنبه ای برای اولین بار به وسیله مصریان قدیم و چینی ها بافته شده است. در ایران نیز کشت پنبه رایج است. و در استان هاي خراسان، کرمان، فارس و مرکزي کشت مي شوند.در سال های اخیر، مراکز تحقیقاتی کشت پنبه، اقداماتي برای بهبود کشت پنبه در ایران به عمل آورده و نژادهای مختلفی را اصلاح کرده اند که از نظر کیفیت و رنگ و مقدار تولید از نژادهاي قبلي بهتر مي باشد. پنبه در مناطق گرم و مرطوب کشت مي شود و به صورت بوته مي رود. الیاف پنبه بر روی دانه های کوچکي کهCotton Seed))نام دارد رشد می کند. تعدادي پنبه دانه تخم پنبه در داخل غوزه رشد مي کند. پس از رسیدن و شکفتن الیاف پنبه از غوزه بیرون مي آید در این حالت اگر باران ببارد باعث نامرغوب و زرد شدن پنبه مي شود. برداشت پنبه به صورت دستي و به صورت ماشیني انجام مي شود. برداشت دستي سرعت کمتري دارد ولي خار و خاشاک کمتري همراه الیاف جمع مي شود.
این الیاف پس از جمع آوري به کارخانه جین کردن الیاف برده مي شود. در این مرحله الیاف از روي پنبه دانه جدا مي شود. براي اینکه بتوان الیاف را تا محل کارخانه ریسندگي منتقل کرد. الیاف پنبه را با فشرده کردن و کم حجم کردن بسته بندي مي کنند. این بسته را عدل پنبه مي گویند.
خصوصیات الیاف پنبه
سطح جانبي الیاف پنبه پیچ و تاب دارد و سطح مقطع آن شبیه دانه لوبیا است. در وسط الیاف پنبه کانال خالي وجود دارد که در هنگام رشد مواد مغذي و آب را به الیاف مي رساند. این کانال لومن نام دارد. طول الیاف پنبه از 6 میلي متر تا حدود 25 میلي متر متغیر می باشد. هر چقدر طول الیاف زیادتر باشد پنبه مرغوب تر است. درحال حاضر بهترین پنبه مربوط به کشور ایسلند است طول این الیاف بین 83 تا 25 میلي متر متغیر است. هر چه قدر الیاف نازک تر باشد ظریف تر است و الیاف ظریف تر پنبه، ارزش بیشتري دارد. زیرا از الیاف ظریف تر، نخ و پارچه مرغوب تري تولید مي شود. رنگ الیاف پنبه از قهوه اي روشن تا سفید متغیر است ولي الیاف پنبه هر چه سفیدتر باشد مرغوب تر است. الیاف پنبه جذب رطوبت بسیار بالایي دارند و در نتیجه عرق بدن را به خوبي جذب مي کنند. از طرفي به خاطر جذب رطوبت بالا بدون اینکه ما آن را حس کنیم همیشه کمي مرطوب هستند و در نتیجه در تابستان خنك تر از بقیه لباس ها هستند. براي پوست انسان حساسیت ایجاد نمي کنند. استحکام بالایي دارند و در هنگام خیس شدن استحکام شان افزایش مي یابد. الیاف پنبه خیلي زود چروک مي شوند بنابراین براي لباس هاي رسمي مناسب نیستند.
الیاف پنبه در مقابل مواد قلیایي مقاومت خوبی دارد به طوری که می تواند در مقابل سود سوزآور مقاوم باشد اما در مقابل اسیدها مقاومت کمی دارد حتي اگر غلظت اسید کم باشد نیز می تواند به الیاف آسیب بزند. پنبه در مقابل مواد سفیدکننده مانند هیپوکلریت سدیم و آب اکسیژنه مقاومت خوبی دارد به همین دلیل برای سفیدکردن الیاف پنبه از این مواد استفاده می شود. الیاف پنبه در مقابل نور خورشید نیز مقاومت بسیار مقاومت خوبي دارد. الیاف پنبه کیفیت بالایی از خود نشان می دهد و حتي در مقابل حرارت عواملی چون آب و هوا، خاک، نوع بذر و نژاد الیاف پنبه و انتخاب زمان درست بستگی دارد. الیافی که خوب نرسیده باشند ضعیف بوده و اغلب به صورت ضایعات از خط تولید خارج می گردد.
مصارف الیاف پنبه
مصارف پنبه بسیار زیاد می باشد به طوری که گفته می شود پر مصرف ترین الیاف در دنیا، پنبه است الیاف پنبه به صورت خالص و یا مخلوط دیگر مصرف می شود. پوشاک بزرگ سالان، پوشاک کودکان، لباس زیر و لباس هایي که با بدن تماس دارد، انواع حوله ها، انواع ملحفه و روکش لحاف و تشك، انواع طناب هاي ضخیم، نخ براي دوخت لباس، زیلو، پوشك بچه و انواع باند استریل ها و پارچه پانسمان زخم از محصولات پنبه اي مي باشند.
الیاف کتان
الیاف کتان از ساقه یك گیاه یك ساله گرفته می شود این گیاه در مناطقي با آب و هواي معتدل رشد مي کند. هر چقدر ساقه های فرعی گیاه بالاتر از ساقه اصلی قرار گیرد نوع نژاد کتان مرغوب تر است برای تهیه الیاف کتان بایستی آن را قبل از اینکه تخم گیاه برسد، برداشت کرد. زمان برداشت محصول در کیفیت الیاف بسیار مؤثر است اگر محصول زودتر از موعد برداشت شود الیاف به دست آمده بسیار ظریف و با استحکام کم خواهد بود ولي اگر دیرتر برداشت شود الیاف ضخیم و شکننده خواهند بود. ساقه های کتان را بعد از برداشت طوری خشك ً روی هم قرار می دهند تا بین آنها هوا جریان یابد و کاملا شود. سپس از طریق عملیات مکانیکی و ضربه زدن، برگ و دانه گیاه را از ساقه های آن جدا می کنند سپس ساقه ها را در آب راکد و یا جاری قرار می دهند تا ساقه ها به اندازه کافی خیس بخورد و ماده پکتین که باعث به هم چسبیدن الیاف شده است از بین برود. این عمل را ریتینگ می گویند. پس از خشك شدن دوباره ساقه ها، آنها را از بین غلتك های فولاد رد می کنند تا ساقه بشکند و الیاف آن آزاد شود.
الف) پوسته خارجي که ضخیم بوده و از الیاف و گیاه محافظت مي کند.
ب) مجموعه الیاف که زیر پوسته اصلي قرار دارد.
پ) منطقه چوبي که باعث استحکام ساقه مي شود.
ت) مغز ساقه که نرم و به صورت چوب پنبه است.
اگرسطح مقطع الیاف کتان را زیر میکروسکوپ نگاه کنیم، اشکال شش ضلعي نامنظم به همراه یك کانال در وسط آن مشاهده مي کنیم این کانال همانند الیاف پنبه براي تغذیه الیاف مي باشد. الیاف کتان بستگی به اینکه در کدام ناحیه از گیاه قرار گرفته است با هم متفاوت می باشد طول الیاف کتان 40 تا 60 سانتی متر متغیر است رنگ الیاف کتان به نحوه عمل آوری الیاف در مرحله ریتینگ ارتباط دارد و به رنگ هاي سفید، زرد، سبز و قهوه اي دیده مي شود هر چه عمل ریتینگ بهتر انجام شود رنگ آن به دو برابر الیاف پنبه است و در هنگام خیس شدن استحکامش افزایش پیدا مي کند. استحکام الیاف کتان تقریبا 2 برابر الیاف پنبه است. اما این الیاف، از پنبه زبرتر و خشن تر است سطح الیاف کتان حاوي ماده اي مومي است که باعث مي شود از پنبه درخشان تر باشد این ماده در اثر سفیدگری و شست وشوی زیاد از بین می رود. الیاف کتان همانند پنبه به خوبی حرارت گرما را تحمل می کنند و عایق آن مي باشند و علیرغم اینکه نور خورشید را نیز به خوبی تحمل می کند اما در طولانی مدت استحکامش کاهش مي یابد.
الیاف چتايي
الیاف چتایی از ساقه گیاه یك ساله کرکروس به دست می آید و چون الیاف ساقه اي مي باشد طرز تهیه آن شبیه کتان می باشد دسته های الیاف چتایی نرم و سبك هستند و به رنگ های زرد و مسی یافت می شود این محکم هستند به همین ً الیاف ظاهری سخت و خشن دارند الیاف چتایی فراوان و ارزان قیمت مي باشد و نسبتا خاطر برای تهیه گونی و کیسه های برنج و کیسه جو و گندم به کار مي رود. از دیگر مصارف این الیاف پوشش پشت کفپوش ها و انواع طناب و پارچه قیر و گونی می باشد.
الیاف رامي
الیاف رامی نیز از ساقه یك گیاه به دست می آید و به علف چینی معروف است الیاف آن همانند کتان با عملیات ریتینگ از ساقه جدا مي شود. ولی در مرحله ریتینگ باید آب گرم و مواد شوینده و سود سوز آور در محلول استفاده کرد تا الیاف راحت تر از ساقه ها جدا شود. الیاف رامی سفید و براق هستند استحکام آنها خوب است و آب را به راحتی جذب می کنند و در نتیجه به راحتی رنگرزی می شوند الیاف رامی نیز برای بسته بندی و تهیه کیسه ها در حمل ونقل استفاده می شود اما از الیاف مرغوب رامی برای پارچه های رومبلی و پرده ای و لباس های رو نیز استفاده می شود.
الیاف کنف
این الیاف به چتایی شباهت زیادی دارد و طرز تهیۀ آن نیز شبیه چتایي مي باشد رنگ این الیاف از زرد روشن ضخیم می باشد و برای تهیه گوني و ً تا شیری متغیر می باشد سطح آن خشك و خشن است این الیاف نسبتا طناب مصرف مي شود.
الیاف سیسال
الیاف سیسال از برگ یك گیاه به دست می آیند گیاه سیسال ۷ ساله است و طول الیاف آن به حدود یك متر می رسد. این الیاف شکننده و ضخیم می باشد و رنگ سفید تا شیری دارد بیشترین مصرف آن ساختن تسمه های انتقال حرکت است زیرا استحکام بسیار بالایي دارد. از این الیاف نمی توان پارچه تهیه کرد.
الیاف حیواني
این الیاف منشأ حیوانی دارند. الیاف حیوانی به دو صورت الیاف مویی و الیاف ابریشمی وجود دارد. الیاف مویی از جداکردن موي روئیده شده بر روي پوست بعضی از حیوانات تهیه می شوند. پشم انواع گوسفندها و کرک شتر، کرک بز و کرک خرگوش از جمله الیاف مویي مي باشد. در بین الیاف مویي پشم بالاترین مصرف را دارا مي باشد. ابریشم الیافي حیواني است که منشأ پروتئیني دارد و به وسیله کرم ابریشم تولید می شود. الیاف پشم قرن ها پیش از میلاد مسیح مصری ها، بابلی ها و یونانی ها پشم را با دست می ریسیدند و با آن پارچه های زیبایی تهیه می کردند. در نخستین قرون میلادی، بهترین پارچه های پشمی در بغداد و دمشق و همچنین در ترکیه بافته می شد. در قرون وسطا صنعت پشم در شهرهای ایتالیا از جمله ونیز و فلورانس به اوج خود رسید و سپس در سایر کشورهای اروپایی مانند بلژیك، هلند و انگلستان رواج پیدا کرد. به هرحال، از آنجایی که گله داری به منظور تهیه گوشت در اکثر نقاط دنیا رواج دارد می توان گفت که بیشتر کشورهای دنیا، تولیدکننده پشم هستند. در بعضی از کشورها مانند استرالیا، زلاندنو و آفریقای جنوبی بیشتر از گوشت، به پشم حیوان توجه می شود. بنابراین، این کشورها از صادرکننده های درجه اول پشم در دنیا به شمار می آیند. بنابراین یکی از قدیمی ترین و مهم ترین الیاف نساجی پشم مي باشد. پشم ازگروه الیاف حیوانی است. این دسته الیاف از حیوانات مختلفي به دست می آیند ولي مهم ترین آنها پشم گوسفند مي باشد. ماده تشکیل دهنده این الیاف نوعي پروتئین است. پشم گوسفند پر مصرف ترین الیاف حیوانی است و از نژادهای مختلف گوسفندان تهیه می شود. از پشم شتر و موی بز و خرگوش نیز در سطح محدودتري در صنعت نساجی استفاده مي کنند. رشد الیاف پشم از پیاز هاي مو که در زیر پوست حیوان وجود دارد شروع مي شود. سپس از منافذ روي پوست بیرون مي آید و رشد مي کند. الیاف پشمي به طور مستقیم رشد نمي کنند و بلکه رخورده و پیچ و تاب پیدا مي کنند. این پیچ و تاب از خصوصیات ِف ً مهم الیاف پشمي است که پشم را منحصر به فرد کرده است. معمولا هر ساله و پس از زمستان الیاف پشم را مي چینند. براي چیدن پشم ابزارهاي برقي خاصي نیز ساخته شده است. نژاد مهم ترین عامل پرورش پشم است. زیرا پشم هر نوع گوسفند کیفیت جداگانه ای دارد. بهترین پشم از گوسفندان نژاد مرینوس به دست می آید. همچنین آب و هوای گرم برای پرورش الیاف ظریف مناسب تر است علاوه بر آن زمینی که گوسفندان در آن پرورش می یابند و نوع تغذیه و علوفه مصرفی روی کیفیت پشم اثر دارد. پس از چیدن الیاف پشم، آن را به صورت یکپارچه روی یك میز قرار می دهند، قسمت هاي مختلف پشم بدن گوسفند را جداسازي مي کنند و در ظروف جداگانه اي قرار مي دهند. این کار را درجه بندي (Sorting) مي گویند. در کل ارزش الیاف درجه بندي شده بیشتر از الیافي است که درجه بندی نشده است.
خصوصیات الیاف پشم
الیاف پشمی جذب رطوبت بالایی دارند و تا 25 درصد وزن شان رطوبت جذب می کنند. این الیاف خاصیت گرمی دارند و در زمستان بسیار مناسب هستند. استحکام الیاف پشمی زیاد خوب نیست و زمانی که خیس 2 درصد از استحکام شان را از دست می دهند. الیاف پشمي در مقابل قلیا مقاومت بسیار کمي دارد ۰باشند تا ولي در مقابل اسید ها مقاومت شان خوب است. پشم در مقابل هیپو کلریت سدیم (وایتکس) آسیب پذیر است و به همین دلیل از آب اکسیژنه یا موادي شبیه به آن براي سفیدگري پشم استفاده مي شود. شست وشوی البسه پشمی با آب حدود 53 درجه سانتی گراد و با کمترین اعمال مکانیکی انجام می شود زیرا آب گرم به همراه کشش، ابعاد لباس پشمی را تغییر می دهد. ثبات پشم در مقابل حرارت و نور خورشید بسیار کمتر از پنبه است.
Silk ابريشم
ابریشم در حدود 38000 سال پیش وارد ایران شد در حالی که 6000 سال قبل از آن در چین رواج داشته است. ابریشم نیز از گروه الیاف حیواني می باشد و ساختار پروتئینی دارد. ابریشم دارای 75 درصد پروتئینی به نام فیبروئین و23درصد صمغ سریسین است و بقیه مواد آن چربی و واکس و مواد معدنی می باشد. الیاف ابریشم توسط کرم ابریشم تولید می شود. کرم ابریشم پس از آنکه بالغ شد به یك پروانه تبدیل می شود و پیله ای را که دور خود تنیده بود را پاره می کند و به صورت پروانه از آن خارج می شود. غذای کرم ابریشم برگ درخت توت است.
مراحل زندگی کرم ابريشم کرم ابریشم از برگ درخت توت یا نوعی بلوط تغذیه می کند. پس از اینکه کرم ابریشم به حد کافی رشد کرد، شروع به تنیدن پیله می کند. براي ساختن پیله مایع لزجی از دو غده نزدیك به دهان این کرم ترشح می گردد که در مجاورت هوا سفت می شود. کرم روز در پیله می ماند. پس از این مدت به پروانه تبدیل 2۰مدت شده و از پیله بیرون می آید. پروانه برای خارج شدن از پیله، باید آن را سوراخ کند. چون ارزش پیله ابریشم سوراخ شده بسیار کمتر از پیله سالم است برای جلوگیری از سوراخ شدن پیله، باید آن را 8 درجه سانتی گراد قرار داد تا ۰ پس از کامل شدن پیله در دمای پروانه از بین برود یا آن را با بخار از بین می برند. وزن هر پیله ای از 1 تا 4 گرم است.
الیاف ابریشم متغیر است تنها لیف طبیعي است که یکسره یا 400 تا 1200متر طول الیاف ابریشم می باشد. کرم های ابریشم وحشی نیز وجود دارند ولی الیاف آنها به علت سوراخ شدن پیله شان کوتاه است. در نتیجه از الیاف آنها به عنوان الیاف کوتاه استفاده می شود.
برای تهیه نخ از پیله های سالم آنها را در یك ظرف آب جوش و کمی صابون قرار می دهند و سپس سر لیف هر پیله را پیدا می کنند و با هم به یك نخ فیلامنتی ابریشم تبدیل می کند. ابریشم سطح صافی دارد و در مقابل حرارت و نور خورشید مقاومت بالایي ندارد. الیاف ابریشم به خاطر درخشندگی زیاد، در محصولات تزئینی و پارچه های گران قیمت و بافت فرش های نفیس استفاده می شود
الیاف معدنی: پنبه نسوز تنها لیف طبیعي معدني است و از سیلیکات هاي آلومینیوم و منیزیم ساخته شده است نام دیگر آن آسبست مي باشد براي تولید آسبست ابتدا رگه هاي پنبه نسوز را در سنگ ها شناسایي مي کنند بلند و سفید آن را به دست مي آورند. این الیاف ً و سپس از طریق خردکردن سنگ هاي معدني، الیاف نسبتا دارای مصارف صنعتی زیادي هستند و در پارچه های ضدآتش نیز به کار می روند با توجه به اینکه سرطان زا بودن این الیاف ثابت شده است کار کردن با این مواد مستلزم دقت زیاد و رعایت نکات ایمني مي باشد.
الیاف ساخت انسان (Manmade Fiber)
الیاف ساخت انسان الیافي هستند که در طبیعت وجود ندارد و انسان آن را در کارخانجات مي سازد. این الیاف بر حسب ماده لازم براي ساختن آنها به دو گروه فرعی متمایز از یکدیگر یعنی الیاف بازیافته و الیاف مصنوعی تقسیم می شوند به هر حال پس از آنکه ماده اي قابلیت تبدیل شدن به لیف را دارد، ساخته شد. بایستي آن را به الیاف تبدیل کرد. رشته کردن و یا تبدیل مواد خمیري به الیاف به روشی انجام مي شود که به نوع ماده خمیر الیاف ارتباط دارد. وقتی مواد پلیمریزاسیون آماده شد باید آن را به الیاف تبدیل کرد این عمل را رشته سازی نام دارد به طور کلی سه روش برای این کار وجود دارد روش ذوب ریسی در این روش ماده اصلی را حرارت می دهند تا کاملا ذوب شود و پس از چند مرحله صاف کردن تحت فشار از سوراخ های بسیار ریز عبور می دند تا به صورت رشته های نازک در بیاید پس از این مرحله الیاف را کشش می دهند تا استحکام آن زیاد شود روش خشك کریستین در این روش مواد الیاف را در یك حلال حل می کنند و سرپرست با صاف کردن آن را آماده می کنند در این حالت ماده را از رشته ساز عبور می دهند و با هوای گرم حلال های آن را تبخیر می کنند و به الیاف تبدیل می شوند این الیاف معمولا سطح مقطع گرد ندارد الیاف تری استات از این نمونه است روش تریسی در این روش مواد مناسب برای الیاف را با یك مواد مخصوص مخلوط می کنند در این حالت اگر اسید به این ماده برسد بلافاصله سفت می شود و به اصطلاح منعقد می گردد رشته ساز را در داخل یك ظرف پر از آب و اسید قرار می دهند سپس مواد را از رشته ساز خارج می کنند به محض خروج این مواد با اسید ترکیب می شود و تولید الیاف می نماید عملیات انعقاد بسیار مهم است زیرا بسیاری از خواص خوب الیاف مورد نظر از طریق انعقاد مناسب به دست می آید الیاف استات و ویسکوز از این نمونه اند. و ویسکوز از این نمونه اند.
الیاف بازيافته (Regenerated Fiber)
ماده اولیه الیاف باز بافته به صورت پلیمر در طبیعت وجود دارد و انسان با ایجاد تغییراتی در این پلیمر قابلیت حل شدن در یك حلال مناسب و سپس ریسیده شدن را به این مواد می دهند. ویسکوز، دی استات، تری استات و کازئین از جمله این الیاف می باشند.
ويسكوز ريون
ویسکوز یك لیف باز یافته است زیرا ماده اولیه آنکه سلولز است از طبیعت گرفته مي شود ویسکوز یك لیف، لیف سلولزي است و در نتیجه خواص الیاف سلولزي را دارد. براي تهیه این لیف ابتدا مواد اولیه آن را تجزیه هاي کوچك تري تبدیل شود. برای تولید الیاف لازم است این هاي مولکول سلولز به زنجیر می کنند تا زنجیر ماده را به صورت یك خمیر در آورد و از روزنه های بسیار ریز عبور داد تا به شکل الیاف در آید. در نهایت پس از تحقیقات بسیار زیاد مواد و تکنولوژی لازم برای این کار به دست آمد و الیاف ویسکوز تولید شد. اما این الیاف استحکام کمی داشت و به خصوص وقتی رطوبت را به خود جذب می کرد استحکام کمتری نیز پیدا می کرد اما با تحقیقات وسیع مقدار کوتاه کردن زنجیر های پلیمری به اندازه مناسب رسید. در حال حاضر الیاف ویسکوز با کیفیت مناسب تولید مي شود. الیاف ویسکوز از این مواد تهیه مي شود. درصد سلولز دارند.
-الیاف کوتاه پنبه (لینتر) این مواد99درصد سلولز دارند.
-الوار درختانی مانند صنوبر کاج سرو درختان مناسب دیگر بود این درختان بین 84 تا 94 درصد سلولز دارد. تفاله نیشکر که50 درصد سلولزدارد.
-کاه برنج و کاه گندم و جو
الیاف ویسکوز بسیار درخشان می باشند ولی استحکام آنها کم می باشد به خصوص در حالت مرطوب که استحکام کمتري دارد. پارچه هاي ساخته شده از الیاف ویسکوز را مي توان به عنوان پرده، رومبلی، روکش صندلی های قطار و اتوبوس، رومیزی و انواع لباس های زنانه، پیراهن های مردانه، زیر پوش و لباس ورزشی استفاده کرد. این الیاف را می توان با الیاف دیگر مخلوط کرد. اگر ویسکوز را با پلي استر مخلوط کنیم استحکام محصول ًمثلا بالا مي رود زیرا پلي استر محکم است و ضعیفي ویسکوز را جبران مي کند.
الیاف پلي نوزيک
الیاف پلي نوزیك نیز یك لیف سلولزي محسوب مي شود و نتیجه تحقیقات براي بالا بردن استحکام سلولز بود. این لیف خواص بسیار بهتري از ویسکوز دارد. بالاتر بودن استحکام این لیف در حالت خشك و مرطوب باعث شده است که نام ویسکوز تقویت شده نیز به این لیف بدهند. این الیاف به مصارف پارچه هاي کشباف از قبیل بلوز، ژاکت و پارچه هاي رو مبلي و پرده مي رسد.
الیاف کوپرآمونیم
این الیاف نیز باز یافته سلولزي است و از نظر ظاهري شباهت زیادي به ابریشم دارد و به همین جهت، به این الیاف ابریشم مصنوعي نیز مي گویند. این الیاف بسیار نرم هستند و امکان تولید الیاف ظریف نیز از آنها وجود دارد. تولید این الیاف، همانند ویسکوز با مواد اولیه سلولزي شروع مي شود. ولي الیاف کوتاه (لینتر) جایگاه مهم تري دارد. زیرا میزان سلولز بیشتري در این مواد وجود دارد. از این الیاف در لباس هاي ورزشي، پارچه هاي پرده اي، رو میزي و رومبلي استفاده مي شود.
الیاف استات
ادامه تحقیقات روي الیاف باز یافته سلولزي منجر به یك روش کاملا متفاوت براي تولید الیاف شد. در این روش مواد سلولزي را با انیدرید استیك واکنش مي دهند. در این حالت در زنجیره سلولزي تغییراتي به وجود مي آید و ماده اولیه الیاف استات به وجود مي آید. سپس از طریق عبور مواد از سوراخ هاي بسیار ریز رشته ساز الیاف مورد نظر به دست مي آید. الیاف استات به صورت دي استات و تري استات ساخته مي شود. که خواص الیاف دي استات تا حدي به الیاف سلولزي شبیه است اما الیاف تري استات شباهتي به الیاف سلولزي ندارد. تري استات درخشان است. استحکام خوبي دارد، رطوبت کمي جذب مي کند و نقطه ذوب بالایي دارد و به راحتي چروک نمي شود. الیاف تري استات رنگ هاي طبیعي را جذب نمي کند و در نتیجه در مقابل لکه شدن مقاوم هستند و خیلي راحت تمیز مي شوند. به خاطر همین موضوع براي پارچه هاي رومبلي و پرده و کفپوش بسیار مناسب هستند.
الیاف کازئین
کازئین از جمله الیاف بازیافتي است که پروتئیني مي باشد و از شیر به دست مي آید. براي تهیه کازئین ابتدا شیر بدون چربي را به کمك ماده انیدرید استیك رسوب مي دهند و پس از انجام اعمال تکمیلي و ایجاد خمیر مناسب آنها را از رشته ساز رد مي کنند. تا به الیاف تبدیل شود. این الیاف خواصي شبیه پشم دارد. اما از پشم ضعیف تر است. الیاف کازئیني از پشم ارزان تر است و مخلوط با پشم نیز استفاده مي شود. مخلوط این دو در بافت فرش ماشیني استفاده مي شود.
الیاف شیشه ای
الیاف شیشه از گروه الیاف بازیافته معدني مي باشد. این الیاف که به فایبر گلاس شهرت دارد و از مخلوط سنگ سیلیکات، سنگ آهك، کربنات سدیم و بوراکس به دست مي آید. پس از حرارت دادن و ذوب کردن و انجام عمل رشته سازي، الیاف نازک و شکننده فایبر گلاس تولید مي شود. پشم شیشه نام دیگر این الیاف است. از این الیاف براي عایق بندي ساختمان و لوله هاي انتقال بخار استفاده مي شود.
الیاف مصنوعي
این الیاف از مواد موجود در طبیعت نظیر بعضی از گازها و برخی مواد شیمیایی که اغلب منشأ نفتي دارند، تهیه می شود. مواد اولیه الیاف مصنوعي به صورت لیف وجود ندارد و منشأ گیاهی و حیوانی ندارد. ابتدا یك ماده اولیه که خاصیت به هم پیوستن و پلیمر شدن را داشته باشد را انتخاب مي کنند همان طور که قبلا اشاره شد این ماده را منومر مي گویند و به کمك عمل پلیمریزاسیون هزاران منومر به صورت دانه هاي زنجیر و به ترتیب به هم وصل مي شوند. اگر تعداد مولکول زنجیر به حد مناسبي برسد این ماده قابلیت ریسیده شدن و تبدیل شدن به الیاف را در رشته ساز خواهند داشت. الیاف زیادي، از این طریق ساخته شده است اما همه آنها در صنعت نساجي به کار نمي رود. الیاف مصنوعي پرکاربرد در صنایع نساجي الیاف نایلون، الیاف پلي استر و الیاف اکریلیك مي باشند.
الیاف پلي استر
الیاف پلی استر از ترکیب دو ماده به نام هاي اتیلن گلیکول و اسید ترفتالیك در شرایط مساعد و در مجاورت کاتالیزور مناسب در خلأ تهیه می شود. این ماده به صورت تکه های پلاستیك در مي آید و پس از برش و تکه کردن به نام چیپس تبدیل می شود پس از آن این مواد را در حرارت 280 درجه سانتی گراد ذوب می کنند و سپس به کمک روش ذوب ریسي الیاف پلي استر تهیه مي شود. برای اینکه الیاف پلي استر حالت مناسب و استحکام کافی پیدا کنند آنها را از غلتك هاي کشش عبور مي دهند. الیاف پلی استر درخشان می باشد ولی در هنگام تولید میزان درخشان بودن را مي توان کنترل کرد الیاف پلی استر جذب رطوبت کمی دارد و استحکام بالایی دارد الیاف پلی استر حتي در حالت مرطوب نیز بسیار محکم می باشد این الیاف در مقابل مواد شیمیایی به خوبی مقاوم می باشند ولي تمایل به جذب ذرات و گرد و غبار را دارند و در نتیجه زود کثیف می شوند. این الیاف به سرعت خشك می شوند و به همین دلیل به الیاف بشور و بپوش معروف شده اند پارچه های نازک و محکم و سبك، پارچه هاي پرده اي و پارچه هاي مناسب براي چتر معمولي و چتر نجات نیز از کار برد هاي پلي استر است.
الیاف نايلون
الیاف نایلون پس از تحقیقات زیاد، از پلیمریزاسیون دو ماده به نام هاي اسید آدیپیك و هگزامتیلن دي آمین، الیاف نایلون ساخته شد. بعد ها با تغییراتي در مواد اولیه و نوع عملیات نایلون هایي با خواص متفاوت ساخته کیسه هاي زباله نایلوني و مواد پلاستیك به کار رفته در بسیاري از وسایل پلاستیکي آشپزخانه، از نایلون ساخته شده است. اسامي تعدادي از این الیاف عبارت اند از: نایلون 66، نایلون 11. الیاف نایلوني به روش ذوب ریسي ساخته مي شود و عملیات کشش براي تبدیل رشته تولیدي به الیاف را لازم دارد. استحکام خوب دارد ولي در مقابل حرارت مقاومت خوبي ندارد. بنابراین باید برای اتو کردن بسیار مواظب بود زیرا اگر درجه حرارت اتوحدودا180 درجه سانتی گراد باشد کمي ذوب شده و به بر روي دستگاه هاي اتو می چسبد، معمولا بر روی دستگاه های اتو، تنظیمات و هشدار هاي لازم نصب شده است. پارچه هاي نایلوني به راحتی شسته مي شوند و خشك شدن سریع نیز از جمله خصوصیات نایلون می باشد. در هنگام سوختن ابتدا ذوب مي شود و تماس مواد مذاب آن، با بدن تولید تاول مي کند. نایلون الکتریسیته ساکن ایجاد می کنند و بنابراین اگر لباس های نایلونی به تن داشته باشید به هر چیزي دست بزنید احساس برق گرفتگی خواهید داشت این خاصیت در هنگام ریسندگي نیز مشکل ساز مي شود.
